8.4 Rüzgâr Enerji Santrallerinde Önlisans İzin Süreçleri
1) Yarışma Sonu Kapasite Kazanımı
2) Çevresel Etki Değerlendirmesi
a) ÇED Gerekli Değildir Belgesi
b) ÇED Olumlu Belgesi
3) Teknik Etkileşim Analizi
4) İmar Planı
a) Mülkiyet Analizi
b) Halihazır Harita
c) Kurum Görüşleri
d) Yol Projelerinin Hazırlanması
e) Jeolojik Etüt Raporu
f) Diğer Bilgi ve Belgeler
g) Plan Onayı
5) Mülkiyet Edinimi İşlemleri
a) Orman Alanları
b) Mera Alanları
c) Hazineye Ait Taşınmazlar
d) Kamulaştırma
e) 30. Madde Kapsamında Kamulaştırılacak Taşınmazlar
8.4.1 Rüzgâr Enerji Santralinde Çevresel Etki Değerlendirmesi
ÇED ve kapsamı:
ÇED, gerçekleştirilmesi planlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu veya olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaları ifade eder. ÇED Yönetmeliği ilk kez 07.02.1993 yılında Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Geçen zaman zarfında yönetmelik 4 kez revize edilmiş olup, günümüzde 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan ÇED Yönetmeliği yürürlüktedir. RES’leri ÇED Yönetmeliği’nin Ek II listesinde “Enerji, turizm, konut” başlığı altında 29.madde kapsamında kalmaktadır. Bu maddeye göre “10 MW ve üzeri Rüzgâr enerji santralleri” seçme eleme kriterlerine tabidir. Bu kapsamda yer alan RES’ler için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan yeterlik belgesi almış kurum ve kuruluşlar tarafından PTD (Proje Tanı- tım Dosyası) hazırlanması gerekmektedir.
ÇED Yönetmeliği’ne göre;
- RES projeleri, ÇED Yönetmeliği’ne göre 3 kapsam altında incelenebilir:
- ÇED Yönetmeliği’ne göre kurulu gücü 10 MW’ ın altında olan santraller, ÇED’e ve seçme eleme kriterlerine tabi değildirler. Bu kapsamda yer alan projeler için, projenin yapılacağı yerin Valiliğe ya da Bakanlığa müracaat edilerek yönetmelik kapsam dışında olduğu belgelenebilir.
- Kurulu gücü 50 MWm ve üzeri rüzgâr santralleri “ÇED Olumlu”
Kurulu gücü 10 – 50 MWm arasında olan rüzgâr santralleri “ÇED Gerekli Değildir” belgesi almak zorundadır.
Son zamanlarda RESlere karşı açılmış olan davaların artması sebebi ile ÇED süreçlerinde izlenen yöntemlerde de değişiklik yapılmış olup; mevcut prosedürler arttırılmıştır. Rüzgâr enerji santrali ile ilgili ÇED Yönetmeliğinin; 42- Kurulu gücü 10-50 MWm olan rüzgâr enerji santralleri, (Ek-2 listesi) 43- Kurulu gücü 50 MWm ve üzeri rüzgâr enerji santralleri (Ek- 1 Listesi)” maddelerinde Danıştay tarafından yürürlüğü durdurma kararı alınmıştır.
Bu nedenle başvuru yapılmadan önce Bakanlığa danışılmaktadır. Bakanlık, yeni bir madde yürürlüğe konuluncaya kadar “geçici madde” kararını uygulayarak, yürürlükten kaldırılan hükümleri geçerli sayıyor. Yeni düzenlemeler ile kapasite artışı alan projelerde, mevcut santralin kurulu gücü ve güç artışı birlikte değerlendirilmekte olup ÇED belgesi toplam güç üzerinden verilmektedir.
ÇED Yönetmeliği kapsamındaki projeler Ek-1 ve Ek-2 listeleri altında yer alan faaliyetlerdir. Aşağıdaki projelere ÇED Raporu hazırlanması zorunludur:
a) Ek-1 listesinde yer alan projelere,
b) “ÇED Gereklidir” kararı verilen projelere,
c) Kapsam dışı değerlendirilen projelere ilişkin kapasite artırımı ve/veya genişletilmesinin planlanması halinde, mevcut proje kapasitesi ve kapasite artışları toplamı ile birlikte projenin yeni kapasitesi Ek-1 listesinde belirtilen eşik değer veya üzerinde olan projelere, Ek-1 listesi altında yer alan projelerin eşik değerleri ÇED Direktifi ile uyumlaştırılmıştır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, ÇED incelemesinin yetkili makamıdır.
Ek-2 listesi altında yer alan projeler Seçme ve Eleme kritierine tabi tutulacaktır. 2014/24 sayılı Genelge ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Ek-2’deki projelerin seçme ve eleme kriterine tabi tutulması için yetkisini Valiliklere devretmiştir. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, “ÇED Gereklidir” veya “ÇED Gerekli Değildir” kararı için yetkili kılınmıştır.
Aşağıda sunulan yol projeleri, Yönetmelik EK I’de listelenmiştir. Kutu 1- Yönetmelik Ek I’deki Rüzgâr Enerji Santralleri Projeleri Ayrıca, aşağıdaki projeler ÇED Yönetmeliği EkII’de listelenmiştir.
8.4.2 Teknik Etkileşim Analizi (TEA)
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, Mit Müsteşarlığı ve TÜBİTAK arasında yapılan protokoller doğrultusunda, RAPSİM tarafından belirlenen başvuru evraklarının hazırlanarak TEA başvurusu yapılması gerekmektedir. İstenen bilgi ve bel- geler arasında türbin nihai koordinatları, türbin tipi, kule ve kanat boyları, zemin kotları gibi teknik bilgiler yer almaktadır. Süreç ortalama 6 ay olup; proje kapsamında yapılacak olan her türlü koordinat değişikliği veya türbin tipi/modeli değişikliğinde; söz konusu iznin yeniden alınması gerekmektedir. EPDK’ya yapılacak olan koordinat değişikliğine ilişkin lisans tadil müracaatlarında, TEA belgesi ön koşul olarak istenmektedir.
8.4.3 İmar Planı (3194 sayılı Kanun)
a) Mülkiyet Analizi
İmar planı yapılmadan önce, alınması gerekli izin ve yapılacak işlemlerin tespiti için imar planı sınırları içinde kalan mülkiyet tespitinin yapılması zorunludur. Aynı zamanda ilgili kurum ve kuruluş görüşlerinin alınması için eşzamanlı olarak mülkiyet edinimi işlemlerine de başlan- ması gerekmektedir. Ancak çoğu Tapu ve Kadastro müdürlüklerinden ilgili belgeleri şirket adına almak mümkün olmadığı için, konu ile ilgili EPDK Kamulaştırma Dairesi’ne dilekçe ile başvurularak teknik destek yazılarının ilgili kurumlara yazılması talep edilir.
b) Halihazır Harita
Arazide yapılan ölçümler sonucunda sahada bulunan tüm detayların çıkarılarak büyük Ölçekli Harita Yapım Yönetmeliği doğrultusunda hazırlanır. Hali hazır haritalar ilgili Belediyesince onaylanır. 1/1000 ve 1/5000 ölçeklidir.
c) Kurum Görüşleri
İmar Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri gereğince, imar planı için gerekli olan ilgili kurum görüşlerinin alınması zorunludur. Enerji projelerinde bölgenin özelliğine ve mücavir alan sınırlarına göre, ilgili yerel belediyeler, İl Özel İdareleri, Büyükşehir Belediyeleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı imar planı onamaya yetkilidirler.
Başlıca Kurum Görüşü Listesi
1. Botaş Genel Müdürlüğü ANKARA
2. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü
3. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ANKARA
4. Doğa Koruma ve Milli Parklar Bölge Müdürlüğü
5. DSİ Bölge Müdürlüğü
6. Enerji İşleri Genel Müdürlüğü ANKARA
7. Elektrik Üretim A.Ş. Genel Müdürlüğü ANKARA
8. İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
9. İl Halk Sağlığı Müdürlüğü
10. Karayolları Bölge Müdürlüğü
11. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ANKARA
12. Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü
13. Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü ANKARA
14. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü ANKARA
15. Yatırım İzleme ve Koordinasyon Dairesi Başkanlığı
16. Orman Bölge Müdürlüğü
17. Devlet Demir Yolları İşletmesi Genel Müdürlüğü ANKARA
18. Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü ANKARA
19. Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü ANKARA
Mülkiyet sahibi kurumlardan (Orman, Maliye, Mera vb.) alınması gerekli imar planına esas kurum görüşlerinden önce, mülkiyete ilişkin işlemlerin özellikle EPDK tarafından alınacak Kurul Kararlarının alınmış olması ve ilgili Kurum’a iletilmiş olması gerekmektedir. Aksi halde ilgili kurumun görüşü olumsuz olmaktadır.
d) Yol Projelerinin Hazırlanması
Onaylı hâlihazır haritalar ve seçilen türbin tipine göre türbin firması tarafından belirtilen eğim, kurp ölçüleri, yol genişliği, kaplama cinsi vb kriterlere göre yol projeleri hazırlanarak hesaplamaları yapılmaktadır.
e) Jeolojik Etüt Raporu
Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün talebi doğrultusunda açılacak sondaj adedi ve yeri belirlenir. Sondaj noktalarına sondaj makineleri ve araçların ulaşabileceği yol olmaması halinde öncelikle gerekli sondaj yolu izinleri alınarak yol açılır. İmara esas sondajlar ve zemin sondajları tamamlanarak laboratuar deneyleri ve diğer işlemler doğrultusunda, onaylı halihazır haritalar üzerine yerleşime uygunluk haritaları hazırlanır. Çevre ve şehircilik il müdürlüğünün yerinde inceleme ve dosya incelemesi sonucunda onaylanır.
f) Diğer Bilgi ve Belgeler
RES projeleri kapsamında hazırlanan diğer belgeler arasında, Ornitoloji Raporu, Ekosistem Değerlendirme Raporu, Peyzaj Onarım Raporu, izleme çalışmaları, analiz çalışmaları, sen- tez çalışmaları gibi belgeler bulunmaktadır. Ayrıca bazı projelerde Sosyoloji Raporu, Emisyon Raporu, Elektro Manyetik Rezonans Raporu, Yarasa Karkas Raporu gibi ilave raporlarda talep edilmektedir.
g) Plan Onayı
İmar planları, ilgili ilçe Belediyesi, Büyükşehir sınırları içinde ise Büyükşehir Belediyesi ve ilgili ilçe belediyesi, istenirse İmar Kanunu’nun 9. Maddesi ve 644 sayılı KHK doğrultu- sunda direk olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü tara- fından onaylanabilir. Proje sahası doğal sit alanı, milli park, özel çevre koruma bölgesi vb. korunan alanlarda kalıyor ise, 644 sayılı KHK ve 648 sayılı KHK doğrultusunda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü tarafından onaylanmaktadır. Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen Turizm Merkezi veya Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerinde ise plan onama yetkisi Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndadır.
8.4.4 Mülkiyet Edinimi İşlemleri
a) Orman Alanları
Türbin ve yol alanları orman mülkiyetindeki alanlara isabet ettiğinde, Orman Kanunu’nun 17. Ve 18. Madde uygulama Yönetmeliği kapsamında, öncelikle orman ön izni daha sonra da orman kesin izni alınması gerekmektedir. Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca yayınlanan genelge ve tebliğler ile Orman izinlerinde hem yönetmeliklerle tanımlanan izin bedellerine ilave bedeller getirilmiş, hem de bazı alanlarda RES yatırımı yapılması yasaklanmıştır. Bu duruma göre yaklaşık 1200 MW mevcut lisanslı proje yapılamaz hale gelmiştir. Kapatılan bölgelere açılan davalar sonucunda bölge mahkemelerince YD kararı, Danıştay tarafından iptal kararı alınmasına rağmen temyiz süreci devam ettiği için henüz Bakanlıkça uygulamaya başlanmamıştır.
b) Mera Alanları
Proje alanının mera alanlarına isabet etmesi durumunda, 4342 sayılı Mera Kanunu’na dayanılarak hazırlanan Mera Yönetmeliği’nin Tahsis Amacının Değiştirilmesi başlıklı 8. Maddesinin (a) bendinin ek (7) fıkrasında yer alan;
(Ek:RG-25/2/2011-27857) Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun talebi üzerine, 20/2/2001 tarihli ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu, 18/4/2001 tarihli ve 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu ve 4/12/2003 tarihli ve 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu hükümlerine göre, petrol iletim faaliyetleri ile elektrik ve doğal gaz piyasası faaliyetleri için gerekli bulunan mera, yaylak ve kışlakların zorunlu hallerde, ilgili müdürlük veya Genel Müdürlükten yatırım projesi, gerekçeli rapor, lisans, talep edilen alanın 1/5000 ölçekli harita üzerine işlenmiş vaziyet planı, ÇED raporu gerektiren yatırımlar için ÇED raporu, komisyonca istenecek diğer bilgi ve belge- ler ile tahsis amacı değişikliği yapılabilir.” Hükmü doğrultusunda işlem tesis edilmektedir.
c) Hazineye Ait Taşınmazlar
Maliye Hazinesine ait taşınmazlar ile Devletin Hüküm ve Tasarrufu altındaki alanlarda, kamulaştırma dosyası hazırlanarak türbin alanları ve şalt tesisi için irtifak hakkı, yollar için kiralama işlemleri, EPDK Kamulaştırma Dairesi tarafından yürütülür. Kurul kararlarının alın- masının ardından ilgili Defterdarlıklarca kiralama/irtifak işlemleri yapılır.
d) Kamulaştırma İşlemleri
Özel mülkiyete haiz alanlar için kamulaştırma işlemleri EPDK Kamulaştırma Dairesi, Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü ve ilgili Defterdarlıklar tarafından yürütülür. Kurul Kararları alınmış projeler için özel şahıslarda Kiralama ve satın alma durumu yoksa Kamulaştırma kanununa göre projenin durmaması için Acele El Koyma Kararı aldırılır. Acele el koyma kararı santralin kurulacağı şehirdeki asliye Hukuk mahkemesi tarafından yapılır özetle- yecek olursak Kamulaştırma Kanunun 27. Maddesine göre Acele El Koyma Kararı alınırken ilgili mahkeme tek taraflı keşif kararı verir keşif elektrik mühendisi, İnşaat Mühendisi, Mülk Bilirkişisi, Kadastro Mühendisi, Ziraat Mühendisinden oluşan bir ekiple kamulaştırma yapılacak parsel için kıymet takdiri yapılır yapılan kıymet takdiri mahkemenin belirlemiş olduğu banka hesabında depo edilir. Daha sonra mal sahibine bilgi yazısı yazılarak uzlaşma toplantı- sına çağrılır. Uzlaşma toplantısına gelen mal sahibi eğer uzlaşırsa kamulaştırma işlemi tapu tescili yapılarak sonuçlandırılır. Uzlaşmayan mal sahibi ile ilgili kamulaştırma kanunun 10.madde tapu tescil davası açılarak süreç tapu tescili yapılarak sonuçlandırılır.
30. Madde Kapsamında Kamulaştırılacak Taşınmazlar
Mevcut kadastral yollar, belediye ve köye ait yollar, su isale hatları gibi tapusu olmayan ancak maliki ve kullanıcısı belli olan alanlar ile, tapusu köy tüzel kişiliği, belediye tüzel kişiliği gibi kurum kuruluşlara ait olan alanlarda Kamulaştırma Kanunu’nun 30. Maddesine göre uy- gulama yapılır.
8.5 Santral Kabul Öncesi Hazırlanan İnşaat-Elektrik-Makina Dosyalarının Hazırlanma Süreçleri
Fizibilite raporları, saha özellikleri, izinler ve mevzuatlar uygun olup, projeye başlama kararı alındıktan sonra santralin yapımındaki aşamaların hazırlanması ve onayı yapılır.
Bu aşamalarda projede görev alan mühendisler ve mühendislik şirketleriyle bir araya gelerek projenin yapımında izlenecek yollar ve yapımda kullanılacak malzemeler ve ekipmanlar mevzuata uygun olarak belirlenir.
Proje için mevzuata uygun ve yüksek teknoloji içeren ekipmanların belirlenmesi, seçilen ekipmanların kapasitesinin, markasının, modelinin projeye uygunluğu, işin yapım süresi, fiyatı ve işi yapacak ekibin sahip olması gereken donanımlar belirlenir.
Belirlenen iş planı, malzemeler anahtar teslim modeli ile istekliler arasında açık ihale usulü, belli istekliler arasında ihale usulü veya pazarlık usulü gibi yöntemlerle istenen özelliklere ve şartlara uygun alanında uzman ve deneyimli yüklenici bulunur.
Elektrik tesislerinin modern teknolojiye uygun tesis edilebilmesi için proje onay işlemlerinin, ilgili mevzuat, standart ve şartnamelere uygun olarak yapılması veya yaptırılması, söz konusu tesislerin iletim veya dağıtım şebekelerine uyumlu olarak bağlanması, can, mal ve çevre emniyetinin sağlanması ile proje onaylarını, onaylı projelerine göre yapılan tesislerin kabul işlemlerini ve tutanak onayını yapacak kurum/kuruluş ya da tüzel kişilerin yetkilendirilmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir.
8.6 Projelerin Hazırlanması, Sunulması ve Onayı
8.6.1 Projelerin Hazırlanması
Proje dosyaları, tesis tipine göre asgari olarak “Elektrik Tesisleri Proje Kapsamı” / “Elektrik Üretim Tesisleri Ön Proje Kapsamı”nı (EK-2/EK-4’ü) içerir. İhtiyaç olması halinde, bu proje kapsamlarına ilave pafta, hesap, rapor, bilgi ve belgeler Bakanlıkça belirlenebilir ve Ba- kanlığın internet sitesinde ilan edilir. Bakanlık dışındaki POB’lar, (Proje Onay Birimi) Bakanlığın olumlu görüşünü almak şartıyla, EK-2/EK-4’te belirtilen kapsamlara ilave pafta, hesap, rapor, bilgi ve belge belirleyebilir ve internet sitelerinde ilan ederler.
Yönetmelik kapsamında, EK-2/EK-4’te belirtilenlerden farklı tesis tiplerine ilişkin projeler için gerekli pafta, hesap, rapor, bilgi ve belgeler Bakanlıkça belirlenir ve Bakanlığın internet sitesinde ilan edilir. Bu kapsamdaki projeler için Bakanlıkça gerekliliği ilan edilen proje kapsamına ek olarak, Bakanlık dışındaki POB’lar (Proje Onay Birimi) Bakanlığın olumlu görüşünü almak şartıyla, ilave pafta, hesap, rapor, bilgi ve belge belirleyebilir ve internet sitelerinde ilan ederler.
Projeleri, hesap ve raporları düzenleyen ve imzalayan mühendislerin tasarım yaparken; yerinde incelemenin yanında, yürürlükteki ilgili mevzuat, standartlar, uygulama kodları ile ilgili kurum/kuruluşlar tarafından yayımlanan şartname, usul ve esasları dikkate almaları gereklidir.
