6.1 Alt Yüklenici Seçimi
İnşaat, Elektrik, Makine dosyalarının onayından sonraki süreçte dosya muhteviyatında santral için kullanılacak ekipman ve parçalar ile ilgili teknik şartnameler düzenlenir. (İşin tarifi ve yapımı hakkında). Dosya içeriği ilgili bu işi yapabilecek potansiyelde olan şirketlere teklif mektubu şeklinde gönderilir ve belirlenen süreler zarfında tekliflerin gönderilmesi talep edilir. Gelen teklifler şirket ve danışman şirket tarafından incelenerek değerlendirmeye alınır ve en düşük fiyat teklifi verme esasına göre seçim yapılır. Yapılan seçim sonrasında alt yüklenici firma ile sözleşme yapılır ve iş karşılığı için firmadan işin %10 ‘u karşılığında teminat mektubu istenir. Gerekli yazışma ve sözleşmeler yapıldıktan sonra sahada yer teslim tutanağı hazırlanarak saha, firmaya projeler ile teslim edilir.
6.2 Rüzgâr Elektrik Santrallerinde İnşaat
6.2.1 Saha Mobilizasyonu
Şantiye kurmak için inşaat işi yapan firmanın yer seçimidir. Genellikle şantiye merkez olacak şekilde konumlandırma yapılır. Gelen alet ekipman ve kablolar stok alanına konur. Prefabrik konteynırlar içerisinde muhasebe sevkiyat toplantı odası, şantiye şefi harita kısmı ve mühendislik kısımları bulundurulur.
6.2.2 Yol Çalışmaları
6.2.2.1 Rüzgâr Türbinleri Arasındaki Servis Yolları
Rüzgâr türbinleri arasındaki servis yolları da bir RT’den diğer RT’ye gidebilmek için yani santral içi kullanılan bir yoldur. Servis yolunun yapılabilmesi için RES’teki türbinlerin yerleşim planının bilinmesi gerekir.
Servis yolları üretici firmanın istediği doğrultuda türbinlerin taşıma tasarımı ve açılarına göre imalatı yapılır. Yapılan imalatlar haritacı öncülüğünde hazırlanan planlar doğrultusunda yapılır.
6.2.2.2 Ulaşım Yolları
Rüzgâr Enerji Projesi kapsamında yapılacak iç ulaşım yolları türbinler ile trafo merkezi arasındaki yolların otoyol ve karayolu ile bağlantısını kurmaya yarayan yollardır. Bazı proje- lerde mevcut yollar genişletilmek suretiyle kullanılabilir. Access road olarak da bilinir ve en yakın karayoluna santrali bağlayan yoldur. Ulaşım yolu 6 metre genişliğinde olur ve alt ve üst tabakadan oluşur.
Ulaşım yolunun düzeltilmesinden önce güzergâh belirlemesi yapılır. Dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda belirtilmiştir:
- Ulaşım Yolu Üzerinde Köprü Dayanım Kapasiteleri
- Keskin Dönüşler
- Alternatif Yolların Belirlenmesi
6.2.3 Türbin Temelleri
Rüzgâr türbini temelleri, üst yapı yüklerini zemine güvenle aktarması gereken özel yapılardır. Türbin temelleri standart bir yapı temeli olmayıp, kulenin hizmet ömrü (yaklaşık 25 yıl) boyunca milyonlarca defa dış zorlamalara ve yorulma etkilerine maruz kalacak özel bir temeldir. Temelin maruz kaldığı yüklerin dinamik karakteristikte olması, yüksek moment / düşey yük oranı (eksantrisite) ve yaklaşık 25 yıl boyunca temelden beklenen üst düzey yorulma dayanımının sağlanması, bu yapıyı standart temel yapılarından ayırmaktadır. Temel tasarımı ve uygulamasında yapılacak hatalar, işletme aşamasında giderilmesi oldukça maliyetli yapısal çatlak ve dayanım yetersizliklerine neden olacak, daha ileri durumlarda göçme düzeyinde stabilite kaybı (kayma-devrilme) ile karşılaşılacaktır.
En sık kullanılan karasal rüzgâr türbini temel tipleri, yüzeysel plak, grup kazıklı, kaya ankrajlı ve tekil kazıklı temel sistemleridir. Temeller, donatı çeliği ve yüksek dayanımlı beton- dan oluşturulmaktadır.
- Öncelikle belirlenen yerde kazı işlemi yapılır.
- Step – Up (yükseltici) trafo ile RT arasındaki kabloların içinden geçeceği boruların montajı yapılır ve ilk beton dökülür.
- Beton kuruduktan sonra demir işlerine başlanır.
- Kule temel parçası (anchor) montajı yapılır ve temelin üzerine oturtularak beton dökülür. 28 gün beklenir.
Şekil 6.5 Örnek Rüzgâr Türbini Temel Dizaynı
6.2.4 Trafo Temelleri
Rüzgâr Türbinlerinin konvertırdan çıkan AC 660-690 V gerilimi orta gerilime çevirmek için kullanılan trafoların bağlandığı noktadır. Trafolar türbinlere 5-15 metre uzakta olur. Rüzgâr Türbini kurulu gücüne göre değişiklik gösterir. Türbinden trafoya kablolar yer altından getirilir. Temeli için de beton dökülür.
6.2.5 Şalt Sahası
Şalt Sahası elektrik üretim, iletim ve dağıtımının yapıldığı tesislerdir.
6.2.5.1 Kontrol Binası (Şalt Binası)
Şalt binası rüzgâr türbinlerinden gelen verilerin incelendiği ayrıca kesici, akü odası, teknisyen odası vb. aktivitelerin incelendiği bir binadır. Bu bina içeresinde RES’in güvenliğinden sorumlu güvenlik görevlileri, elektrik teknisyenleri ve santral müdürü de bulunmaktadır.
6.2.6 Kablo Kanalı Kazısı
Kablo kanalı, tespit edilen kablo yolu boyunca uygun araç gereçlerle açılır. Kanalın kazılacağı yerin sert veya toprak zemin olmasına göre kullanılan araç gereçler değişmektedir. Kanalın derinliği en az 80 cm olmalıdır. Bu derinlik zorunlu durumlarda özel koruyucu önlemler alınarak 20 cm dolaylarında azaltılabilir. Kablo kanalının dip genişliği 40-50 cm, üst genişliği 60 cm olmalıdır. Bir kanal içine birden fazla kablo döşenecekse kablolar arasında 20-25 cm kadar genişlik payı ilave edilir. Aslında kanal ebatı işletme gerilimlerine, kablo sayısı ve kablo çaplarına ve bunların korunması için kullanılan tuğla vb. ebatına göre değişir.
Yer altı kabloları doğrudan doğruya açılan kanal içine döşenmez. Doğrudan toprağa döşenen kablonun ömrü kısa olur. Çünkü toprak içinde birçok çakıl ve taş vardır. Kanalların tabanı sağlam zeminli ve taşsız olmalıdır. Kablo, açılan kanala 10 cm kalınlığında dökülen elenmiş kum üzerine döşenir. Kablo kumun üstüne sağa sola kıvrımlar yaptırılarak yatırılır. Döşenmiş kablo üzerine tekrar 10 cm kalınlığında elenmiş kum dökülür. Kum tabakası kablonun soğumasını sağlar. Kablo döşenirken burulma, diz verme, sıyrılma veya aşırı gerilme gibi durumların oluşmamasına özen gösterilir, kablo yerde sürünmez. Kablonun üzerindeki kumun üzerine ve aynı kanala yan yana döşenen AG ve OG kabloları arasına tüm kablo boyunca dolu tuğla veya en az 6 cm kalınlıkta beton plaka, plastik vb. malzemelerden yapılmış koruyucu elemanlar yerleştirilmeli- dir. Böylece çukuru açan işçilerin kazma darbelerinden kablo korunmalı ve orada kablo bulunduğu önceden anlaşılmalıdır. Bu koruyucunun yaklaşık 30 cm üzerine ise en az 10 cm genişliğinde polietilenden yapılmış uyarı şeridi konulmalıdır. AG ve OG kablolarının üst üste döşenmesinde ise OG kablosu altta, AG kablosu da üstte kalacak şekilde döşenir, aralarına enine tuğla döşenir.
6.2.7 Vinç Çalışma Sahasının Yapılması
Türbin montajı için kullanılacak vincin çalışabilmesi için vinç sahası gerekmektedir. Boyutları yaklaşık 30 metre x 50 metre civarıdır. Kullanılacak vincin özelliğine göre zemin sağlamlaştırılır ve hazırlanır.
6.3 Rüzgâr Elektrik Santrallerinde Nakliye ve Türbin Montajı
RES proje uygulama safhasında kritik işlerden birisi de nakliyedir. Proje sahası seçilirken nakliye düşünülmelidir. Nakliye konusunda proje başlamadan önce birkaç alternatif yol güzergâhı belirlenmelidir. Bu amaçla nakliye işini üstlenen firma ile proje mühendisleri konuyu araştırmalı ve güzergâhı bulmalıdır. Bulunan güzergâh rüzgâr türbin üreticisiyle paylaşılmalı ve nakliye zamanı planlaması yapılmalıdır. Yollar bulunurken veya yeni yollar hazırlanırken türbin firmasının önceden vermiş olduğu bilgiler dâhilinde yol güzergâhı hazırlanır. Türbinler sahaya gelmeden önce keşif ve deneme amaçlı boş araçla gümrükten sahaya ulaşmaya çalışılır ve yol üzerindeki engeller tespit edilip çözümleri bulunur. Mümkün olduğunca var olan yollar kullanılmaya çalışılır. Böylece giderler azaltılmış ve doğal alanlar korunulmuş olur. Türbinlerin ulaştırılması genelde türbin firmasıyla yapılır ya da bu işi yapan deneyimli firmalar bu işi yapar. Nakliye, zaman planlaması, montaj ve devreye alma açısından son derece önemlidir. Nakliyede gecikmelerin yaşanması bir sonraki adımı engelleyeceği için projenin yavaşlamasına RES’in devreye alma süresinde de gecikmelere neden olacaktır. Nakliyenin çok önce yapılmasında teçhizatın sahada kalmasına sebep olacağından nakliye sırasıyla ve düzenli olarak temel kafes, kule, nasel, göbek (hub), kanatlar, step-up trafo, şalt sahası elektromekanik malzemeler taşınmalıdır.
6.3.1 Dummy Test – Nakliye (Türbinlerin Sahaya Ulaşımı)
- KM 0 + 000 Başlangıç Noktası Zeytinler Otoban Giriş Noktasıdır.
- KM 0 + 500 Sarı İşaretli alan ışık direğine kadar kaldırılmalıdır. Kırmızı İşaretli gösterilen yol sinyali kaldırılmalıdır.
- Şehir içerisinde karşılaşılan zorluklar kanat açısı dönüş manevrasını kurtarmadığı için trafiğe ters yönden giriş yapılacak. (Gerekli İzinler Alınarak)
- Giriş sonrasında yol güzergâhında karşılaşılan problem ise direk kaldırılması işlemidir. Ayrıca sarı işaretli alanların genişletilmesi talep edilmiştir.
- Sarı işaretli alanların doldurulması talep edilmiştir.
Yapılan yol güzergâh çalışmaları neticesinde sahaya ulaşım yollarında tespit edilen aksaklıklar Dummy test sonucunda ortaya çıkmıştır. Dummy test sahaya ekipmanların gelmeden yol güzergâhında çıkabilecek aksaklıkların tespitini de gösterir.
