Bir rüzgâr türbini; dişli kutusu, jeneratör, kule ve kanatlardan oluşur. Aktarma sisteminin içindeki en önemli bileşen ise dişli kutusudur. Dönme hızının jeneratör hız gereksinimlerine göre ayarlanabilmesi için güç iletim hattında güç aktarma sisteminin bulunması gerekir. İdeal bir dişli sistemi, rüzgâr türbininin işletme ömrü boyunca, sert iklim ve aşırı yüklenme koşulları altında bile düzgün ve sessiz bir şekilde çalışmalıdır. ABD’de 1983-89 döneminde kurulan bazı rüzgâr türbinlerinin periyodik bakım onarım işlemlerinin yapılması sayesinde hala orijinal dişli kutularıyla çalışmaya devam ettiğini biliyoruz.
Rüzgâr türbinlerindeki dişli kutusu bakım onarımları
Bir rüzgâr türbini; dişli kutusu,jeneratör, kule ve kanatlardan oluşur. Aktarma sisteminin içindeki en önemlibileşen ise dişli kutusudur. Dönme hızının jeneratör hız gereksinimlerine göreayarlanabilmesi için güç iletim hattında güç aktarma sisteminin bulunmasıgerekir. İdeal bir dişli sistemi, rüzgâr türbininin işletme ömrü boyunca, sertiklim ve aşırı yüklenme koşulları altında bile düzgün ve sessiz bir şekildeçalışmalıdır. ABD’de 1983-89 döneminde kurulan bazı rüzgâr türbinlerininperiyodik bakım onarım işlemlerinin yapılması sayesinde hala orijinal dişlikutularıyla çalışmaya devam ettiğini biliyoruz.
Rüzgâr türbinleri ekonomik ömürlerisüresince değişken rüzgâr hızlarına ve yüklerine maruz kalabilmektedir. Budurum özellikle türbülanslı sahalarda bulunan rüzgâr türbinlerinde daha fazlagörülmektedir. Bu da rüzgâr türbinlerini ve dolayısıyla dişli kutularıüzerindeki stresleri arttırmaktadır. Rüzgâr türbinlerinin ömrü, türbinkalitesine, yerel iklim ve saha şartlarına göre değişmekle beraber ortalamaolarak 20-25 yıldır. Türbülans yoğunluğu ve bunun sonucu ortaya çıkan mekanikyorulmalar, türbinlerin ömrünü ve dolayısıyla hareketli parçalarını birincidereceden etkileyen faktördür. Rüzgâr türbinlerindeki dişli kutularının garantikapsamı genellikle iki yıldır. Ülkemizde işletmede bulunan çoğu rüzgâr santraliprojesinin garanti süresi henüz bitmediği için dişli kutusu bakım ve onarımlarıkonusunda yeterli teknik bilgi ve tecrübeye sahip olduğumuz söylenemez. Dişlikutuları için küçük bakımların ülkemizde yapılıyor olmasına rağmen genelliklegaranti süresi içinde bir sorunun ortaya çıkması durumunda türbin üreticişirket dişli kutusunu ya yeniliyor ya da sahada onarımını gerçekleştiriyor.Altı ayda bir yapılan periyodik bakımlar çerçevesinde yağ kontrollerigerçekleştiriliyor. Bu kontrollerde alınan yağ numuneleri üzerinden yapılananalizler sonucunda bazı kestirimlerde bulunuluyor. Arıza olabileceğiöngörülürse önlem alınmaya çalışılıyor. Bazı firmalar yedek dişli kutusubulundurarak olası enerji üretim kayıplarının önüne geçmeye çalışıyor.
Rüzgâr türbinlerinin dişli kutularıyurtdışından genellikle de Almanya, Hollanda ve Finlandiya’dan temin ediliyor.Oldukça maliyetli olan bu parçaların fiyatları 200.000 Euro ile 500.000 Euroarasında değişiyor. Rüzgâr enerjisi sektörümüz, var olan ve ileride daha fazlakarşılaşacağımız bu tip sorunlara karşı, yurtdışına bağlı bazı çözümlergetirmiş olmakla birlikte, olası ihtiyaçların önceden planlanarak hazırlıkyapılması ve konu hakkında uzmanlaşılması daha doğru bir yol olarakgörülmelidir. Ülkemizin rüzgârdaki 2023 yılı hedefi 20.000 MW olup, 2012 sonuitibariyle işletmede olan santraller 2.300 MW üstündedir. Yani Türkiyeönümüzdeki 10 yıl içinde son 8 yılda yaptığının 10 katı kadar daha fazlaçalışmalıdır. Bu da önümüzdeki 10 yıl içinde kalifiye personel açığı, bakımonarım ve montaj konusundaki eksikliklerimiz, yerli üretim, değişimi bekleyenmevzuatlar, yeni yatırımlar gibi pek çok sorunu birlikte ele almak ve çözmemizanlamına geliyor. İşinin ehli olan insan kolay yetişmiyor. 2023 yılı hedefine ulaşmakiçin yaklaşık 5000 kişilik bir kadroya ihtiyaç duyacağımızı öngörüyoruz.
Zamanıiyi kullanarak, gerekli kalifiye personeli süratle yetiştirmeliyiz. Bu nedenleTÜREB olarak üç yıllık hedeflerimiz arasına mesleki eğitimleri de aldık. Hibekredileri ile Türkiye’nin 5 noktasında “Rüzgâr Enerjisi Eğitim Merkezleri”oluşturmayı düşünüyoruz. Türbin modelleri üzerinde bakım-onarım, montaj gibieğitimleri içeren merkezler kuracağız. Öncelikle bir merkez ile başlayıpsonrasında çoğaltılacak bir model planlıyoruz. Henüz projelendirme safhasındaolan bu çalışmamız Ekonomi, Milli Eğitim ve Enerji Bakanlıklarımız nezdindegirişimlerde bulunarak destek isteyeceğiz. Sektörde yabancı dili, teknik bilgive becerisi olan teknik elemanlara ve bakım onarım konusunda uzmanlara ihtiyaçduyulmaktadır. Hayata geçirmeyi planladığımız bu proje ile sektörün istediğiözelliklere cevap verecek personel sağlamak mümkün olacaktır.
Kaynak: TÜREB Başkanı Mustafa Serdar Ataseven
