Bu sayımızda Rüzgâr türbinlerinin en önemli bileşenlerinden olan türbin kanatlarının bakımı ve onarımı konusunda bu konuda uzmanlaşmış olan Avrasya Rüzgâr Teknoloji firmasından Genel Müdürü O. Buğra Akbıyık ile söyleşi gerçekleştirdik.
İçindekiler
– Rüzgâr türbin kanatlarında bakımın önemini anlatabilir misiniz?– Anladığım kadarıyla kanatların kontrolü çok önemli. Kanatların izlenmesi için hangi yöntemleri kullanıyorsunuz?– Temaslı yöntemlerde maliyet – süre oranı olarak en uygun yöntem hangisidir?– Temassız yöntemlerde yıldırım koruma sistemleri kontrol edilebilir mi?– Kanatlarda bulunan bazı aksesuarlardan bahsettiniz, bunlar ne gibi hasarlara maruz kalıyor?– Bu bahsettikleriniz genelde kanadın dışından yapılan uygulamalar, kanat içerisinde de bakım yapılıyor mu?– Kanat içerisinde serbest gezen parçalar neler olabiliyor?– En çok onarım ihtiyacı hangi konularda oluyor? Rutin bakımlar dışında farklı çalışmalar yapılıyor mu?– Peki son olarak, işletici firmalara bu konuda ne önerilerde bulunursunuz?
– Rüzgâr türbin kanatlarında bakımın önemini anlatabilir misiniz?
+ Kanatlar türbinlerde dış ortam şartlarından en çok etkilenen parçalardır. En zor hava şartlarında çalışacak şekilde tasarlanmışlardır. Ancak havadaki aşındırıcı partiküller, aşırı sıcak ve soğuklar, kar yükleri, işletmedeki yanlış uygulamalar ve yıldırımlar kanatların yapısal bileşenlerini, koruma ve kaplama sistemlerini ve kanat aksesuarlarını limitlerinin üzerinde zorlayabilir. Düzenli olarak takip edilen kanatlarda hasar başlangıçları önceden tespit edilip koruyucu önlemler alınabilir veya oluşan hasarlar tamir edilebilir. Bu sebeple ilk adım olarak kanatların izlenmesi ve bakım programının üretici talimatlarına göre uygulanması gerekmektedir.
– Anladığım kadarıyla kanatların kontrolü çok önemli. Kanatların izlenmesi için hangi yöntemleri kullanıyorsunuz?
İzlemeyi Temaslı ve Temassız olmak üzere iki ana grupta toplayabiliriz. Temaslı yöntemler;
1) İple erişim
2) Askılı servis platformu ile erişim
3) Vinç platform ile erişimdir
Temassız yöntemler;
1) Dürbün veya teleskop ile yerden kontrol
2) Drone ile havadan kontroldür.
Temaslı yöntemler aynı zamanda müdahale şansı verdiğinden daha etkilidir, ancak temassız yöntemler daha sık uygulanabilir ve hasar oluşumlarını takip etmek açısından daha hızlı sonuç verirler. Örnek vermek gerekirse kuvvetli bir yıldırım fırtınasının hemen sonrası yıldırım düşen kanatları kontrol etmek ve gerekirse hasar riski görülen türbinin çalışmasını engellemek, daha büyük hasar oluşumunun önüne geçer.
– Temaslı yöntemlerde maliyet – süre oranı olarak en uygun yöntem hangisidir?
+ Özellikle onarım ve bakım söz konusu olduğunda platformlu yöntemler ip ile erişime göre ciddi bir oranda zaman tasarrufu sağlamaktadır. Bu da türbinlerin duruş süresini azaltmaktadır. Yine iple erişimde, orta ve büyük tamiratları sağlıklı bir şekilde yapmak mümkün olmamaktadır.
– Temassız yöntemlerde yıldırım koruma sistemleri kontrol edilebilir mi?
+ Maalesef mevcut teknoloji ile bu mümkün değil, yıldırım topraklamasını ve iletim hattının sağlıklı olup olmadığını tespit etmek için bakım personelinin kanat ve nasel üzerinde çalışması gerekmektedir. Yine kanat ucunda bulunan su boşaltım deliklerinin tıkalı olup olmadığının kontrolü ve eğer tıkalı ise açılması ancak kanat ucuna erişim sağlayacak bir teknisyen ile yapılabilir. Eğer kanatlarda takılı ise yıldırımı tespit eden yıldırım kartlarının yine kanat kök bölgesinden toplanması gerekir.
– Kanatlarda bulunan bazı aksesuarlardan bahsettiniz, bunlar ne gibi hasarlara maruz kalıyor?
+ Her üretici kanatlarını kompozit yapı dışında farklı tipte aksesuarlar ile donatır. Örnek verebileceğimiz aksesuarlar; erozyon koruma folyosu, zikzak bant, vortex oluşturucular, firar kenarı flapleri, aerodinamik kanat ucu, yıldırım dağıtıcıdır. En çok hasar gören aksesuarlardan biri hücum kenarına yapıştırılan erozyon koruma folyosudur. Hava erozyonunun yüksek olduğu sahalarda kanat ömrünü artıran bir elemandır.
– Bu bahsettikleriniz genelde kanadın dışından yapılan uygulamalar, kanat içerisinde de bakım yapılıyor mu?
+ Evet, kanatların en önemli bakım noktalarından bir tanesi kanadın kök bölgesidir. Kanatta aerodinamik olarak oluşan tüm yükler kanat kökünde toplanır ve kanat-hub bağlantı noktası bize birçok ipucu verir. Bağlantı saplamalarının çevresinde kompozit yapıda oluşan çatlaklar tespit edilebilir. Yine saplamaları ve mekanik bağlantı parçalarını kontrol etmek gerekir. Kök bölgesindeki yıldırımsavar hattı, bağlantı ve atlama noktaları incelenir. Kanat içerisine girilip gözle yapılacak kontrollerde sırasıyla, varsa önce kanat kapağı ve bağlantıları, kanadın içerisinde serbest gezen parça olup olmadığı, yapıştırma bölgelerinde ve yapısal yüzeylerde çatlak veya delaminasyon oluşumları olup olmadığı kontrol edilir.
– Kanat içerisinde serbest gezen parçalar neler olabiliyor?
+ Kanat üretiminde geleneksel yöntemde yapıştırmanın son aşaması kör yapıştırma denilen teknikle yapılmaktadır ve yapışmanın sağlıklı olması için gerçek yapıştırma ihtiyacından biraz daha fazla yapısal yapıştırıcı kullanılmaktadır. Bu sebeple kanadın çalışma süresince yapışma bölgesinden taşan bazı yapıştırıcı parçaları yerlerinden kopup kanat içerisinde serbest gezebilir ve kompozit yapıyı zedeleyebilirler. Bunun yanı sıra gevşek kanat balans malzemesi, montajda veya bakımda kanat içerisinde unutulmuş somun, pul gibi yabancı cisimler, kumaş veya sök-at parçaları tespit edilebilir.
– En çok onarım ihtiyacı hangi konularda oluyor? Rutin bakımlar dışında farklı çalışmalar yapılıyor mu?
+ Onarım tarafında ağırlık yıldırım hasarlarında oluyor. Yıldırımsavar sistemi sağlıklı çalışsa bile yıldırımın doğası gereği akım şiddetine bağlı olarak kanatlar hasar görebiliyor ve hasar fark edilmeyip, rotor dönmeye devam ederse hasarlar büyüyebiliyor. Bunun dışında kanatlarda üreticilerin gerekli gördüğü yenileme veya güçlendirme çalışmaları olabiliyor. Kanatlara titreşim sensörleri gibi sağlık izleme sistemleri eklenebiliyor veya önemli bir hasar tamiratı sonrası kanat ağırlığı değiştiğinden, kanatta yeniden balans işlemi yapılabiliyor. Çok sık olmasa da av alanlarına yakın sahalarda kanat yüzeyinde tüfek saçma delikleri tespit edilebiliyor. Özellikle endüstriyel hava kirliliğinin yüksek olduğu bölgelerde kanat yüzeyleri kurum ile kaplanabiliyor ve yüzeylerin temizlenmesi gerekiyor. 
– Peki son olarak, işletici firmalara bu konuda ne önerilerde bulunursunuz?
Bir türbin üreticisi ile servis antlaşması bulunan firmalarda genel kontroller sürekli olarak yapıldığından hasarların tespiti çok daha hızlı bir şekilde olabilmekte, bu da önleyici tedbirlerin en hızlı şekilde alınmasını sağlamaktadır. Bakım tarafını kendileri gerçekleştiren firmaların ise üretici talimatlarına uygun şekilde rutin kontrolleri yapmaları veya yaptırmaları uygun olacaktır.
– Bize zaman ayırdığınız için teşekkür ederiz
+ Biz teşekkür ederiz. Herkese güvenli çalışmalar dilerim.
